blog: kate bisschop-swift

Kunstenares Kate Bisschop-Swift (1834-1928) hield ervan om zich thuis te omringen met alles wat oud is of oud lijkt. Samen met haar echtgenoot Christoffel verzamelde ze antieke meubels, kunstvoorwerpen en snuisterijen, maar ook ramen en deurposten. In hun zorgvuldig ingerichte kamers met dat oude ambacht uit de zestiende en zeventiende eeuw, voelden Kate en Christoffel zich thuis. 

Hun huis ademde volgens tijdgenoten de zeventiende eeuw. Het leek haast een museum.i Vrienden, kennissen en journalisten kwamen graag langs om zich te vergapen aan al dat moois. Een van die bezoekers schreef dat de historische voorliefde van Kate niet alleen in haar huis terug was te zien: ‘[…] Kate Bisschop, is voor mij de type van de hofdame uit den tijd van Karel II. Evenmin als haar echtgenoot gevoelt zij zich thuis in het 19de-eeuwsche kostuum, en vertoont zij zich bij voorkeur in het zwart met een afhangenden zilveren beugeltasch, aan een snoer om de lendenen’.ii Die opvallende zilveren beugeltas met zwart fluwelen buidel (afb. 2) heeft Kate, samen met de complete kunst- en antiekcollectie die zij met haar echtgenoot Christoffel heeft verzameld, geschonken aan Friesland.

Op foto’s en geschilderde portretten valt de kleding van Kate inderdaad direct op, waardoor er een goed beeld is van haar representatieve kledingstijl van de laatste twee decennia van de negentiende eeuw. Kate verwees met haar kleding graag naar het verleden, en tegelijkertijd waren haar japonnen aangepast aan haar eigen tijd. Het was noodzakelijk om historische inspiratie om te zetten naar een eigentijdse interpretatie. Een letterlijke kopie zou anachronistisch zijn, waardoor Kate in het dagelijks leven volledig uit de toon zou vallen. 

Op een imposant portret, dat Christoffel rond 1884 van zijn echtgenote schilderde, is Kate afgebeeld in een vuurrode japon (afb. 5). Haar mouwen doen denken aan spletenmouwen: ze bestaan ook uit verticale banen in contrasterende stoffen. Kate liet ze breder maken dan vroeger gebruikelijk was. En ze draagt geen linten die originele mouwen hun volume gaven. Hierdoor blijft de historische verwijzing overeind, maar oogt het geheel toch niet vreemd. Verder heeft haar vlammend rode jurk opvallend brede stroken passement bij de hoekige halsuitsnijding en manchetten. De opstaande kraag is bekleed met wit, waardoor het geheel Kates hoofd mooi omlijst. Al deze elementen doen denken aan eind zestiende-, begin zeventiende-eeuwse mode. 

Net zoals de zwarte beugeltas, worden de waaier met pauwenveren en de gouden sieraden die Kate op het portret draagt, bewaard in het Fries Museum (afb. 5 en 6). De gouden colliers zijn bezet met rode granaten. Deze zogenaamde bootjeskettingen werden toen al gezien als typisch Fries. De kunstenares heeft wel een eigen draai aan de juwelen gegeven. Kate koppelde meerdere kettingen aan elkaar om dit gewenste effect te bereiken. In werkelijkheid zijn de colliers niet zo lang. 

Van de rode japon werd gefluisterd dat deze misschien ook door Kate aan de provincie Friesland was geschonken, maar dat deze de tand des tijds niet heeft overleefd. Onze verbazing was groot toen bleek dat verre familie van Kate en Christoffel nog een grote reiskoffer op zolder hadden staan, met daarin resten textiel. Alles was ooit gedragen door Kate. Ze had haar mooie stoffen en kledingstukken zorgvuldig bewaard en aan haar Nederlandse schoonfamilie nagelaten! Tot onze grote vreugde lag in de oude koffer ook een roodzijden lijfje, met passement van donkerrood chenille- en gouddraad. Ook bezat de familie een de rok van gerimpelde zijde, met een grote sleep en ruimte voor een flinke tournure. Samen vormen zij dé rode japon. In werkelijkheid is het geheel nog indrukwekkender dan het portret al deed vermoeden (afb. 7). 

Onlangs is in een privéverzameling nog een foto van Kate opgedoken, waarin Kate poseert in bijzondere kleding (afb. 8). Het portret is vermoedelijk gemaakt in de tweede helft van de jaren 1870, wat dit de tot nu toe oudst bewaarde foto maakt van Kate in haar historiserende stijl. De kunstenares bladert in een groot boek, wat lijkt op een verzameling ingebonden kunstwerken. Door zich hiermee te laten fotograferen, laat Kate haar kunstzinnige interesses zien. De carte-de-visite, een foto op formaat van een visitekaartje, herinnert aan de foto van Kate waar zij poseert in de serre van haar woning villa Frisia (afb. 1. en 9). 

Kate draagt op de nieuw ontdekte foto een lijfje met een lange, aangeknipte overrok met brede fluwelen biezen. Hieronder draagt ze een doorgestikte zijden onderrok. Zulke gewatteerde kledingstukken waren in de achttiende eeuw in heel Europa modieus.iv In plaats van de gehele mouw te laten lijken op spletenmouwen, heeft Kate er bij deze japon voor gekozen om alleen in de kopmouwen brede openingen in de stof te laten maken, waar dezelfde doorgestikte zijde uit komt als van haar onderrok. Waarschijnlijk heeft ze hiervoor gekeken naar zestiende-eeuwse voorbeelden. Een belangrijk stuk in haar verschijning, is opnieuw de zwartfluwelen beugeltas. Die is bevestigd aan een opvallende zilveren gordel om haar middel.