christoffel & kate bisschop

kate bisschop-swift als schilder

In het Londense advocatengezin waarin Kate opgroeit, hoort tekenen en schilderen bij de opvoeding. Maar daar je beroep van maken is not done. Toch zet ze door, al is ze aangewezen op zelfstudie. Ze gaat naar Parijs, Antwerpen en Den Haag om in musea werken van grote meesters te kopiëren, de gebruikelijke manier om zich verder te ontwikkelen.

de doorbraak van bisschop

In 1860 vindt Bisschop het onderwerp dat zijn definitieve doorbraak zal betekenen. In dat jaar verblijft hij een tijdje in Hindeloopen, dat bekend staat om zijn kleurrijke streekdracht en opvallende interieurs.
Bisschop is al een tijdje bewust op zoek naar zijn eigen stijl. Als hij in het Friese stadje neerstrijkt, valt alles op zijn plaats. De sprekende kleuren van de Hindelooper dracht laten zijn schildershart sneller kloppen en de bonte voorwerpen maken de verzamelaar in hem los. Zeker als hij ziet hoe mooi de huiselijke scènes die hij ermee kan scheppen uitkomen tegen de witte Hindelooper muren.
Zijn Hindelooper taferelen worden publiekslievelingen. Tussen de vele landschappen in grijzen en groenen trekken zijn kleurrijke schilderijen op tentoonstellingen zo de aandacht dat hij op een gegeven moment zelfs een ‘gevaarlijke buur’ wordt genoemd.

in scène gezet

In Christoffels nieuwe hoofdonderwerp Hindeloopen komen twee grote liefdes samen: zijn verzamelwoede en zijn passie voor historische scènes. Hij legt een indrukwekkende verzameling Hindelooper meubels en objecten aan, waarmee hij allerlei intieme, huiselijke taferelen creëert. Hij schuift en schaaft net zolang tot de voorstelling de juiste sfeer en spanning oproept.

het beeld van hindeloopen

Christoffel Bisschops fascinatie voor Hindeloopen hoort bij de zoektocht naar de eigen identiteit binnen het jonge koninkrijk der Nederlanden. In Friesland wordt Hindeloopen gezien als het laatste restje oer-Friesland. Dat de ‘typische’ kleding en voorwerpen deels uit India, China, Amsterdam en Scandinavië komen, wordt daarbij liever buiten beschouwing gelaten. Bisschop sluit met zijn voorstellingen handig aan op de hype die rond Hindeloopen ontstaat, wat bijdraagt aan het grote aantal reproducties van zijn werk.

de hype hindeloopen

Het werk van Christoffel Bisschop levert een belangrijke bijdrage aan een ware Hindeloopenhype, die eind 19de eeuw ontstaat. Het kleurrijke Hindeloopen wordt herontdekt als een authentiek ‘oer-Fries stadje’, dat zo populair wordt dat men zelfs demontabele Hindelooper stijlkamers op reis stuurt.
Deze ‘Hindelooper kamers’, waarin het publiek met poppen in streekdracht en allerlei bijeengesprokkelde interieurelementen een kijkje in een Hindelooper kapiteinshuis kan nemen, groeien uit tot een ware internationale sensatie. In 1878 is er zelfs eentje te zien op de Wereldtentoonstelling van Parijs.

samen

Het is 1862 als de 28-jarige Kate Swift de zes jaar oudere schilder Christoffel Bisschop ontmoet in het Haagse museum het Mauritshuis, tijdens het naschilderen van meesterwerken. Die ontmoeting vormt het begin van een uiterst succesvol partnerschap.
Christoffel en Kate vinden elkaar allereerst in hun passie voor de schilderkunst. En ook al wil Bisschop geen leerlingen, hij is wel bereid om Kate te begeleiden. Ze vindt een tijdelijk atelier in Den Haag en ontwikkelt zich daar verder tot een onafhankelijke en ondernemende schilder. Maar ondertussen groeit ook hun onderlinge band.
Als ze in 1869 trouwen blijkt hoe goed de twee elkaar aanvullen. Ze helpen elkaar zowel artistiek als maatschappelijk vooruit. De doortastende en voorname Kate heeft de connecties én het zelfbewustzijn om hun werk bij de hoogste kringen onder de aandacht te brengen. Algauw zit Christoffels carrière definitief in de lift.
In Engeland bouwt Kate al vroeg een behoorlijke reputatie op. Na het huwelijk met Christoffel vestigt ze zich permanent in Nederland en krijgt ze ook daar voet aan de grond. Wel houdt ze als vrouwelijke schilder rekening met de conventies van haar tijd. Zo krijgt ze de meeste waardering voor haar lieflijke voorstellingen met jonge vrouwen en kinderen.

in kunstenaarskringen

Vanaf het moment dat ze zich mevrouw Bisschop mag noemen, is Kate zeer aanwezig in de bruisende Haagse kunstenaarskringen. Het lukt haar om als eerste vrouw werkend lid van het genootschap Pulchri Studio te mogen worden. In 1876 hoort Kate samen met haar man bij de oprichters van de Hollandse Tekenmaatschappij. Zo nu en dan botst het tussen de Engelse Kate en de Nederlandse mannen. Stil houdt ze zich in elk geval niet.

De taferelen die Christoffel Bisschop in de intimiteit van zijn eigen atelier vastlegt, vinden hun weg tot ver over de landsgrenzen. Met deelname aan tentoonstellingen in wereldsteden als Berlijn, München, Wenen, Philadelphia en Parijs bouwt hij gestaag aan een reputatie als schilder van internationale allure.
Dat doet Christoffel met onderwerpen die in zijn lange carrière terug blijven keren, zoals lezende vrouwen, al dan niet bij een venster, en andere intieme voorstellingen in het huis. De overeenkomsten met oude 17de-eeuwse meesters zijn zonneklaar, ook al in zijn eigen tijd. Keer op keer wordt hij vergeleken met de oude meesters Rembrandt, Vermeer en Pieter de Hooch.
Als schilder krijgt Kate wat minder aandacht dan haar beroemde echtgenoot. Toch is ook haar werk meer dan welkom bij talrijke tentoonstellingen.

high society

Kunstenaarsadel, zo mag je Christoffel en Kate Bisschop eind 19de eeuw wel noemen. In de chiquere kringen in Den Haag kent werkelijk iedereen het stel, al strekt hun netwerk zich veel verder uit. Via de Nederlandse koningin Sophie hebben ze een directe ingang bij de Oranjes en bij de Duitse prinsen en vorsten, die nauw verwant zijn aan het Koninklijk Huis. Het echtpaar Bisschop gaat bij de royals op de thee, zit met hen aan het banket bij de Haagse elite, bezoekt samen kunsttentoonstellingen en is te gast in hun buitenhuizen.
Christoffel en Kate zetten hun contacten handig in om hun reputatie als kunstenaars te verstevigen. Hun clientèle komt niet alleen uit vorstelijke kringen, ook andere prominenten willen zich graag door het echtpaar Bisschop laten schilderen. Dit succes straalt ook af op hun vrije werk, waar uiteindelijk de hoogste prijzen voor betaald worden.

vorstelijke erkenning

Over erkenning uit hoge kringen heeft Christoffel niet te klagen. Bij bijzondere gelegenheden kan hij pronken met maar liefst zeven verschillende ridderorden, die hem in de loop van zijn leven zijn uitgereikt. Ook voor Kate is er een koninklijke onderscheiding, uitgereikt door Wilhelmina. De officiële ordetekenen zijn uitsluitend bedoeld voor formele gelegenheden. Op het doordeweekse pak was een lintje in het knoopsgat voor de goede verstaander genoeg.

nieuw huis

In 1881 kopen Christoffel en Kate een nieuw huis in een dure wijk in Scheveningen, ver weg van de stadse drukte. De allure van de deftige omgeving past hen goed, maar het pand zelf vinden ze veel te eigentijds. Voor ze verhuizen laten ze daarom alles verwijderen wat naar de moderne tijd verwijst.
Ze dopen het huis ‘villa Frisia’, als verwijzing naar Christoffels achtergrond. In het gestripte huis laten ze een historisch interieur plaatsen, compleet met oude vensters, wanden en haardpartijen. De verdere aankleding van villa Frisia is al net zo zorgvuldig samengesteld. Af is het nooit. Ze blijven spelen met hun eigen verzameling en daar kan altijd nog een mooie vondst bij

huize bisschop

In het huis van Christoffel en Kate Bisschop, laat het tikken van de antieke klok je het industriële tijdperk vergeten. Hun bijzondere inrichting brengt je enkele eeuwen terug in de tijd. Overal in hun huis tref je oud zilver en keramiek, glanzend houtsnijwerk, gebrandschilderde ruitjes en antieke meubels. Het is het resultaat van jaren fanatiek verzamelen.
Het historisch geïnspireerde interieur van huize Bisschop slaat aan. Er melden zich voortdurend nieuwsgierige gasten en zelfs pers, eerst in hun huis Den Haag, later in hun villa Frisia in Scheveningen. Ze komen de nostalgische, Hollandse 17de-eeuwse sfeer opsnuiven die de kamers en de ateliers oproepen, en worden niet teleurgesteld.
Christoffel en Kate zijn zeker niet de enige kunstenaars die hun atelier inrichten met antiek, maar bij hen lijkt élke ruimte wel een museum. Nergens anders is de hang naar het verleden zo consequent en zo volledig doorgevoerd. Invloedrijke bezoekers en tijdschriften delen hun ervaringen, wat gunstig uitpakt voor de roem van het echtpaar.

de sfeer van toen

Christoffel en Kate staan niet alleen in hun voorkeur voor vroeger. Het onbehagen over de industrialisatie voedt in de late 19de eeuw een bredere tegenbeweging. Geconfronteerd met een nieuwe wereld van ‘zielloze’ massaproductie voelt het echtpaar Bisschop zich meer aangetrokken tot meubels en andere voorwerpen die al een leven hebben gehad, en met liefde zijn gemaakt.
Vanuit dat sentiment bouwen Christoffel en Kate een grote verzameling antiek op. Ambachtelijkheid, handwerk en de materialen van vroeger, dáár gaat het om in Huize Bisschop. Het liefst uit de tijd van de Hollandse 17de-eeuwse meesters. Soms bestellen ze nieuwe stoffen of laten ze meubels vermaken, als het maar past bij hun idee van vroeger. Alles versterkt het gevoel dat de tijd heeft stilgestaan.

de tijd getrotseerd

Met een huis als een museum en een oeuvre waarmee ze de klok tot stilstand willen dwingen, zijn Kate en Christoffel Bisschop kinderen van hun tijd. Hun werk biedt 19de-eeuwers een welkome, nostalgische ontsnapping aan de onaangename kanten van de vooruitgang.
Hun verstilde voorstellingen leveren Christoffel en Kate tijdens hun leven roem en welvaart op. Maar dan breekt de Eerste Wereldoorlog uit. Door alle chaos en geweld spreekt een romantische constructie van het verleden nauwelijks meer iemand aan. Het echtpaar raakt in de vergetelheid.
Hun bijzondere huis weet echter de tand des tijds op een bijzondere manier te doorstaan. Dat hun villa Frisia een bijzondere plek is, realiseren Christoffel en Kate zich maar al te goed. Al tijdens hun leven maken ze plannen om hun gekoesterde interieur te behouden. Als Christoffel in het najaar van 1904 overlijdt, zorgt Kate dat hun reconstructie van het verleden wordt overgebracht naar het Fries Museum. Alles in villa Frisia wordt opgemeten en getekend, waarna het gehele interieur in stukjes en beetjes naar Leeuwarden wordt verhuisd. Kate houdt als conservator-op-afstand scherp in de gaten of ‘de Bisschopskamers’ daar net zo worden als thuis. De kamers zijn er uiteindelijk ruim een eeuw te zien.