Het Fries Museum heeft een vroeg schilderij van Piet Mondriaan aangekocht. Het gaat om een portret van het Friese echtpaar Egbert Roels Kuipers en Jantje Tjeerds Wiegersma. Mondriaan schilderde het portret in 1901, jaren voor hij zijn kenmerkende abstracte stijl in rood, geel en blauw ontwikkelde. Het portret is tot en met 19 november 2023 te zien in de tentoonstelling Herenigd door Mondriaan in het Fries Museum in Leeuwarden.
Eind 19de eeuw studeerde Piet Mondriaan aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam, met steun van de secretaris van koningin-regentes Emma. Hier leerde hij
portretten en genreschilderijen te maken. Toen de studiebeurs ophield, moest Mondriaan rondkomen van tekeningen die hij voor wetenschappelijke uitgaven maakte, portretten en landschappen. Lange tijd was er weinig bekend over de kiem van Mondriaans kunstenaarschap, mede omdat de schilder zijn ontwikkeling pas vanaf 1908 nauwkeurig beschreef en documenteerde. Het aangekochte portret stamt uit de jaren vlak na Mondriaans studietijd. Het werk is bovendien de enige Mondriaan met een herkenbaar Fries tintje.
fries echtpaar
Het dubbelportret toont ten voeten uit het echtpaar Egbert Roels Kuipers (1828-1892) en Jantje Tjeerds Wiegersma (1828-1914). In 1882 verhuisde het echtpaar vanwege de landbouwcrisis in Friesland met hun kinderen naar Amsterdam. Het portret werd waarschijnlijk gemaakt in opdracht van een van de zonen van het echtpaar, naar aanleiding van zijn eigen trouwdag. Vader Egbert Kuipers was toen al geruime tijd overleden. Op het schilderij draagt hij een bolhoed en een buitenjas: een tenue voor buiten, terwijl zijn vrouw in haar zwart zijden jak zit, bedoeld voor binnenskamers. Ze heeft geen rouwsnoer meer om, maar draagt wel zwart en een kanten muts zonder patroon als teken van rouw. De Friese kap toont aan dat Jantje Tjeerds Wiegersma nog altijd vasthield aan haar Friese identiteit, hoewel ze al bijna 20 jaar in Amsterdam woonde. Mondriaan heeft voor dit halve post mortem-portret gewerkt op basis van een foto van Egbert Kuipers. Of Mondriaan Jantje Wiegersma in levende lijve schilderde of een recente foto bij de hand had, is niet duidelijk.
tentoonstelling
Naast het portret zijn in Herenigd door Mondriaan onder andere een Fries kostuum met oorijzer te zien, vergelijkbaar met dat van Jantje Tjeerds Wiegersma, en foto’s en tekeningen van mensen in Fries kostuum rond 1910. Ook is een tekening van kunstenaar Ids Wiersma te zien, waarop hij zijn mem (moeder) afbeeldde met een floddermuts en oorijzer.
Het Fries Museum wordt mede gefinancierd door de Provincie Fryslân, het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de VriendenLoterij, de Ir. Abe Bonnema Stichting en de Vrienden van het Fries Museum.