Vanaf 28 april 2018 presenteert het Fries Museum de grootschalige tentoonstellingEscher op reis. Meer dan tachtig originele prenten, circa twintig tekeningen en diverse foto’s en objecten komen naar Leeuwarden, de geboortestad van M.C. Escher, die dit jaar Culturele Hoofdstad van Europa is. Topstukken van over de hele wereld laten zijn artistieke ontwikkeling zien van technisch bekwame graficus tot wereldberoemd kunstenaar. Enkele werken zijn voor het eerst in decennia of zelfs voor het eerst ooit in Nederland te zien. De tentoonstelling, waarvoor in drie maanden tijd al 25.000 kaarten zijn verkocht, loopt tot en met 28 oktober 2018.
Escher op reis maakt de ontwikkeling van M.C. Escher als beeldend kunstenaar voelbaar. Een belangrijke rol is weggelegd voor de invloed van de locaties waar hij tijdens zijn leven verbleef. Van het grauwe platte Nederland van de jaren tien van de twintigste eeuw tot de zon en de bergen van de Méditerranée. De schetsen die Escher onderweg maakte en de indrukken die hij opdeed, vormen een bron waaruit hij zijn leven lang kon putten. Zo zijn de prenten die Escher naar aanleiding van zijn vele reizen maakte, een opmaat naar het spel met de werkelijkheid dat we zo goed kennen van zijn late werk.
de reizen van m.c. escher
Maurits Cornelis Escher werd in 1898 geboren in het stadspaleis van Leeuwarden, waar tegenwoordig Keramiekmuseum Princessehof gevestigd is. Als jonge kunstenaar reisde Escher naar Italië, waar hij zijn gelukkigste jaren doorbracht. Een serie prenten van Italiaanse dorpjes en zijn donkere werken van Rome bij nacht laten zien dat hij geïnspireerd door het landschap experimenteerde met opvallende perspectieven en beeldcompilaties. Terug in Nederland verwerkte Escher al deze ervaringen tot complexe mathematische beelden en onmogelijke werelden. In het wereldberoemde Belvedere (1958) is op de achtergrond een Italiaans berglandschap te zien en in Metamorphose II (1939-1940) is het havenstadje Atrani verwerkt. In de tentoonstelling zijn natuurlijk ook Eschers iconische metamorfoses, perspectieven en onmogelijkheden te zien. Zijn topstukken blijken meer te zijn dan grafische hoogstandjes, ze zijn een montage van elementen uit verschillende perioden in zijn kleurrijke leven.
topstukken
Het Fries Museum laat onder andere Acht Koppen (1922) zien. Van deze houtsnede, waarin een motief van vier vrouwen- en vier mannenhoofden meerdere keren is afgedrukt, zijn tenminste twee varianten bekend. Bij de ene versie drukte Escher het houtblok negen keer af en bij de andere versie deed hij dat zes keer, in een andere samenstelling. In een brief uit 1940 beschrijft Escher de prent uit de tentoonstelling als ‘de eénige afdruk die ik bezit’. Het is een van de eerste vlakvullingen die hij maakte. Bijzonder is dat de versie die in Leeuwarden te zien is, afkomstig is van de oudste zoon van de kunstenaar, George Escher, die het werk in 1982 aan de National Gallery of Canada schonk.
Een ander topstuk is Hol en Bol (1955). In het werk keert Escher een Mediterraans aandoend beeldhouwwerk binnenstebuiten. Verschillende perspectieven zijn op duizelingwekkende wijze met elkaar verbonden maar raken tegelijk met elkaar in conflict. Escher zei hierover: ‘Kun je je indenken dat ik over die prent veel langer dan een maand onafgebroken nadacht omdat al mijn pogingen steeds onvoldoende eenvoudig te vatten bleken?’ Eschers pogingen zijn terug te zien in de tien voorstudies die samen met de prent gepresenteerd worden. Ook de originele lithosteen die hij gebruikte voor het maken van de afdruk wordt tentoongesteld.
samenwerkingen
Het Fries Museum werkt voor deze tentoonstelling nauw samen met de M.C. Escher Stichting Baarn, die haar archief openstelt en een groot deel van haar collectie in bruikleen geeft. Ook Gemeentemuseum Den Haag (Escher in het Paleis) en Rijksmuseum Amsterdam lenen belangrijke topstukken en vroege prenten uit. Andere bruiklenen zijn afkomstig van Italiaanse en Amerikaanse privécollecties en Aegon.
Het tentoonstellingsontwerp is in handen van XPEX Amsterdam. In het innovatieve ontwerp wordt een spel van licht en donker aangegaan, dat de beleving van Eschers leven en werk in de zes zalen versterkt. De illusie van ruimtelijkheid maakt de tentoonstelling tot een fysieke ervaring.
NTR creëert de interactieve documentaire De metamorfose van Escher, die zowel online als in de tentoonstelling via een digitale tafel te bekijken is. De interactieve documentaire maakt het mogelijk Eschers werk van dichtbij te ontdekken, meer te leren over zijn techniek en plaats in de kunstgeschiedenis. Later dit jaar zendt NTR in Het Uur van de Wolf een documentaire uit over de beroemde kunstenaar. Deze documentaire is gemaakt door Robin Lutz, die samen met Marijnke de Jong de tentoonstelling inhoudelijk ondersteunt. Lutz maakte de film Escher: het oneindige zoeken, die vanaf 12 april in de bioscopen draait. De film vertelt het verhaal van Maurits Cornelis Escher in zijn eigen woorden, zoals hij dat in brieven en dagboeken opschreef: zijn verwondering, zijn angsten, twijfels en successen. De kijker volgt Escher op zoek naar inspiratie, op zijn reizen door Italië, Zwitserland en Spanje en beleeft mee hoe hij al puzzelend tot zijn grote werken kwam.
2018 = m.c. escher in het fries museum
Dit jaar staat Leeuwarden in het teken van Escher. Naast een grote tentoonstelling van zijn werk, presenteert het Fries Museum nog het hele jaar de tentoonstelling Phantom Limb: art beyond Escher. In deze tentoonstelling worden indrukwekkende installaties van hedendaagse (inter)nationale kunstenaars gepresenteerd die de bezoeker op het verkeerde been zetten en een wereld scheppen waarin niets is wat het lijkt. De objectieve waarneming van de werkelijkheid wordt in twijfel getrokken, net zoals Escher dat deed. Bovendien organiseert het museum onder de noemer Planeet Escher het gehele jaar projecten in de provincie om uiteenlopende groepen binnen de mienskip samen te brengen met M.C. Escher als bindende factor.
De tentoonstelling ‘Escher op reis’ wordt mede mogelijk gemaakt door hoofdsponsor ING, het Blockbusterfonds, het Mondriaan Fonds, de Gemeente Leeuwarden, St. Anthony Gasthuis, De Haan Advocaten & Notarissen, Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa 2018, Aegon, Provinsje Fryslân en de BankGiro Loterij.
Het Fries Museum wordt mede gefinancierd door de Ir. Abe Bonnema Stichting, de Provincie Fryslân, het Samenwerkingsverband Noord-Nederland, EZ/Kompas, de BankGiro Loterij en Aegon.
