Met steun van de Stichting Woudsend Anno 1816 heeft het Fries Museum de beroemde houtsnede Dag en Nacht (1938) van graficus M.C. Escher aangekocht. Het werk is een van de topstukken uit de tentoonstelling Escher op reis, die op 28 april opent in het Fries Museum. De prent toont een Nederlands landschap van akkers, dorpen en water. Naar boven toe vervormen de akkers tot zwarte en witte vogels die in tegengestelde richtingen over het landschap vliegen. De prent neemt een belangrijke plaats in het oeuvre van Escher in als een van zijn eerste landschapsprenten geïnspireerd door een regelmatige vlakverdeling.
Met Dag en Nacht laat Escher zijn unieke artistieke visie op het Nederlandse polderlandschap zien. Het is een van zijn eerste op vlakvulling gebaseerde houtsneden; een compositie waarbij figuren zich herhalen en transformeren tot nieuwe vormen. Akkers worden vogels, dag wordt nacht. Met de groeiende aandacht voor het werk van de in Leeuwarden geboren kunstenaar, acht het museum het belangrijk een dergelijk sleutelwerk te verwerven. Bovendien zijn landschap en identiteit belangrijke pijlers binnen het aankoopbeleid van het Fries Museum.
dag en nacht
In Dag en Nacht zien we een landschap dat langzaam de gedaante aanneemt van zwarte en witte vogels. Links is de voorstelling bij daglicht te zien, rechts is dezelfde scene in het donker afgebeeld. Hierover zei Escher: ‘Het is logisch geboren uit de associaties licht = dag en donker = nacht.’ De suggestie van een overgang tussen dag en nacht wordt versterkt door subtiele gradaties in grijstonen, een effect dat Escher creëerde door twee blokken te gebruiken tijdens het afdrukken.
De vlakverdeling fascineerde Escher omdat het onmogelijk is deze in haar geheel waar te nemen. Zijn omgeving vond de prent aanvankelijk maar ‘eigenaardig’. Toch werd het een van Eschers bestverkopende prenten: in totaal drukte hij er ruim 650 van af.
techniek
Om zijn voorstellingen op steen of hout over te zetten, maakte Escher gebruik van carbonpapier. Als efficiënt drukker gebruikte hij het papier soms meerdere keren voor verschillende prenten. In de tentoonstelling is ook een carbonpapier te zien waarin nog details te herkennen zijn van Dag en Nacht. De houtsnede drukte hij zelf. De inkt van het houtblok drukte hij op Japans papier met een benen lepeltje. Door het wrijven met de bolle kant van de lepel zijn de verschillende afdrukken die hij van de prent maakte nooit helemaal identiek.
escher op reis
Escher op reis maakt de ontwikkeling van M.C. Escher als beeldend kunstenaar voelbaar. Een belangrijke rol is weggelegd voor de invloed van de locaties waar hij tijdens zijn leven verbleef. Aan de hand van meer dan tachtig originele werken, circa twintig tekeningen, brieven, fotomateriaal en persoonlijke voorwerpen, treden bezoekers in de voetsporen van M.C. Escher. Het innovatieve tentoonstellingsontwerp van XPEX Amsterdam versterkt de beleving van Eschers leven en werk.
De tentoonstelling ‘Escher op reis’ wordt mede mogelijk gemaakt door hoofdsponsor ING, het Blockbusterfonds, het Mondriaan Fonds, de Gemeente Leeuwarden, St. Anthony Gasthuis, De Haan Advocaten & Notarissen, Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa 2018, Aegon, Provinsje Fryslân en de BankGiro Loterij.
Het Fries Museum wordt mede gefinancierd door de Ir. Abe Bonnema Stichting, de Provincie Fryslân, het Samenwerkingsverband Noord-Nederland, EZ/Kompas, de BankGiro Loterij en Aegon.
