samen staan we op voor onze musea

Onlangs werd bekend dat Kris Callens, voormalig directeur-bestuurder van het Fries Museum en Keramiekmuseum Princessehof, betrokken is geweest bij grensoverschrijdend gedrag. De afgelopen tijd is intens geweest voor onze organisatie. Niet alleen door de situatie zelf, maar ook door de berichtgeving. De verhalen over het grensoverschrijdend gedrag raken ons diep. Binnen onze organisatie voelen we de impact op alle niveaus: bij de melders, medewerkers, vrijwilligers, freelancers, management en de Raad van Toezicht. We worstelen met vragen, met emoties, met de manier waarop dit naar buiten is gekomen en hoe daarop wordt gereageerd. We voelen veel steun bij elkaar en zijn dankbaar voor de brede steun die we ontvangen.

Omdat de verhalen nu in de pers zijn verschenen, zijn ze publiek bezit geworden. Dat is begrijpelijk, maar voor ons als afzender van dit schrijven, namelijk melders, medewerkers, management, ondernemingsraad en Raad van Toezicht, is het pijnlijk om te zien hoe er, zonder het hele beeld te kennen, conclusies worden getrokken. Meningen van experts en buitenstaanders volgen elkaar in rap tempo op. Soms terecht en waardevol, soms ongefundeerd en onjuist. Toch luisteren we, want alles wat bijdraagt aan verbetering verwelkomen we. Het gesprek over dit precaire onderwerp moet gevoerd worden. Daarom delen we nu ons eigen verhaal, in de hoop dat dit niet alleen ons, maar ook anderen verder helpt.

steun voor de melders
De hele organisatie staat volledig achter de vrouwen die meldingen hebben gedaan. Hun moed om zich uit te spreken, – bij de Raad van Toezicht, in sommige gevallen eerder al bij Callens zelf, en nu ook in de media – is bewonderenswaardig. Wij zijn geschrokken van hun verhalen en van de impact die het op hen heeft gehad. Dat geldt voor ons allemaal, dus ook voor de Raad van Toezicht. Vanaf het moment dat de Raad, formeel de werkgever van de directeur-bestuurder, signalen kreeg over mogelijk seksueel en anderszins grensoverschrijdend gedrag, is er serieus en doortastend gehandeld. De ernst van de situatie was overduidelijk, en dat heeft het vertrek van Kris Callens bespoedigd. De melders waren onder de indruk van het handelen van de Raad van Toezicht en voelden zich gehoord en gesteund.

Vanuit de beste intenties – ook om een slepend en pijnlijk proces voor de melders te voorkomen – is vervolgens gekozen voor een vertrek met wederzijdse instemming en mediastilte. Dit besluit is goed doordacht genomen, maar achteraf gezien was meer openheid vanaf het begin de betere keuze geweest.

De melders zaten ook met een knoop in de maag: wat als Kris Callens elders opnieuw over de schreef zou gaan? Op basis van de diverse ervaringen was er weinig vertrouwen dat het vanzelf zou stoppen. Ondertussen publiceerde de Leeuwarder Courant een uiterst lovend artikel over de afzwaaiend directeur. Die eenzijdige berichtgeving voelde wrang. Daarbij komt dat musea een voorbeeldfunctie in de samenleving hebben. In onze organisatie is vertrouwen altijd een kernwaarde geweest en is er veel aandacht geweest voor sociale veiligheid. De snelle actie van de Raad van Toezicht bevestigde dat nogmaals. Maar toch is dit bij ons gebeurd. En onze organisatie is niet de enige. Wanneer grensoverschrijdend gedrag telkens weer stilgehouden wordt, houd je dergelijk gedrag in stand. Binnen onze organisatie weet een groep vrouwen inmiddels hoe eenzaam en onveilig het voelt als zoiets je overkomt en hoe moeilijk het is om je uit te spreken. Ons verhaal kan anderen helpen en steunen en wellicht ook bijdragen aan een systeemverandering. Toen er vanuit de Leeuwarder Courant specifieke vragen over het plotselinge vertrek van Callens kwamen, besloten veel betrokken vrouwen hier dan ook eerlijk antwoord op te geven.

lering trekken
In de officiële communicatie van de Raad van Toezicht is door de eerder aangegeven keuze een ander beeld ontstaan over het vertrek van de directeur. Ook de leden van de Raad zijn aangedaan door de verhalen en willen benadrukken dat zij achter de melders staan. We betreuren ook dat dit de focus afleidt van waar het echt om gaat: een directeur die, zoals uit de verhalen blijkt, jarenlang grensoverschrijdend gedrag heeft vertoond.

Hoe kon dit zo lang gebeuren? Op papier waren de processen rond sociale veiligheid goed ingericht. Er was een duidelijke gedragscode, die jaarlijks werd geaccordeerd en er was een externe vertrouwenspersoon. En toch heeft het jaren geduurd voordat de Raad van Toezicht werd geïnformeerd over de misstanden. De puzzelstukjes kwamen nooit bij elkaar.

Daarom moet die vraag beantwoord worden. Inmiddels hebben we een start gemaakt: sinds begin januari voeren we binnen de organisatie met alle afdelingen, met freelancers en met de vrijwilligers vertrouwelijke, integere en open gesprekken. Een eerste stap in het herstelproces op basis van openheid en eerlijkheid. We dragen zorg voor de individuele begeleiding van de melders voor wie daar prijs op stelt. Ook hebben we zorg voor de medewerkers die aangeven moeite te hebben met het feit dat ze ’s avonds op hun privételefoonnummers zijn gebeld door de krant.

Van verschillende kanten wordt nu een onafhankelijk onderzoek geadviseerd en dat overwegen we serieus. Een externe blik kan ons namelijk helpen het complete plaatje te krijgen. Misschien zijn er andere gevallen (geweest) van onacceptabel gedrag waar we geen weet van hebben. Wat we al hebben geleerd, is pijnlijk: veel mensen doen geen melding. Ze bagatelliseren hun ervaring, ervaren een te hoge drempel of vrezen voor hun baan. Andere vrouwen hebben Callens aangesproken op zijn gedrag in de hoop een gedragswijziging te zien. Ook zijn er meldingen gedaan bij leidinggevenden en vertrouwenspersonen. Maar omdat deze over een lange periode op verschillende plekken terechtkwamen en vertrouwelijkheid gewaarborgd moest worden, werd de aard, omvang en frequentie van dit gedrag pas later duidelijk.

Deze situatie heeft ons allemaal geraakt. We kijken naar onszelf en vragen ons af: heb ik signalen gemist? Had ik iets moeten zeggen? We voelen de verantwoordelijkheid om hier lessen uit te trekken en met z’n allen beter op elkaar te passen. Wij grijpen deze situatie met beide handen aan om te groeien en om de openheid, transparantie en veiligheid binnen onze musea te herstellen en te waarborgen – nu en in de toekomst.

Tegelijkertijd willen we benadrukken dat wat er gebeurd is, niet definieert wie we als organisatie zijn. Het werpt weliswaar een schaduw, maar onze kracht en kwaliteit blijven behouden. We hebben prachtige collecties, sterke inhoudelijke programma’s en een team dat veerkracht toont in moeilijke tijden. Bevlogen en deskundige mensen die met liefde en toewijding bijzondere tentoonstellingen als Alma-Tadema, Rembrandt & Saskia, Escher op Reis en Ja, ik wil! hebben gemaakt en nu werken aan prachtige nieuwe tentoonstellingen. Deze geweldige mensen blijven er ook in de toekomst voor zorgen dat onze musea krachtige plekken van verbinding en verbeelding zijn.

De melders, medewerkers, management, ondernemingsraad en Raad van Toezicht van het Fries Museum en Keramiekmuseum Princessehof