Het Fries Museum in Leeuwarden kon de schade door COVID-19 in 2020 beperken dankzij extra steun van nationale en regionale overheden en door de succesvolle tentoonstelling Wij Vikingen. Vanaf de eerste tijdelijke sluiting op 13 maart bleef het museum zichtbaar door rondleidingen, workshops, onderwijsprogramma’s en tentoonstellingen digitaal beschikbaar te maken. Met een inclusief educatie- en activiteitenprogramma bereikte het museum een breed publiek: van kinderen uit het speciaal onderwijs tot mensen met dementie. In totaal bezochten 73.866 mensen het museum.
dankbaar voor overheidssteun
Het museum sloot in 2020 driemaal zijn deuren: van 13 maart tot en met 1 juni, van 4 tot en met 18 november en opnieuw vanaf 15 december. De steunfondsen vanuit de nationale en regionale overheden maakten het mogelijk de continuïteit van het museum te waarborgen en kunstenaars en zzp-ers aan het werk te houden.
Tot 15 maart 2020 was de populaire tentoonstelling Wij Vikingen te zien. Na de eerste sluiting heropende het museum Oog in Oog met oorlog. Foto's Ruben van Vliet. Klik om te vergroten.
tentoonstellingen
Met online kaartverkoop, een beperkte capaciteit per half uur, route-aanduidingen en hygiënemaatregelen voelden bezoekers zich veilig in het heropende museum. Ze bezochten bijvoorbeeld Oog in Oog met Oorlog, een tentoonstelling met unieke foto’s en films in het kader van 75 jaar vrijheid in samenwerking met Tresoar, het Fries Film Archief, Historisch Centrum Leeuwarden en het NIOD. De tentoonstelling Wij Vikingen won in Londen een zilveren Muse design award. In Other.Worldy verbeeldden kunstenaars uit binnen- en buitenland de fascinerende onderwaterwereld. De Volkskrant en NRC gaven maar liefst vier sterren. Hendrickje Schimmel (1990) en Constant Dullaert (1979) presenteerden in het Fries Museum hun eerste museale solotentoonstelling. In het Universitair Medisch Centrum Groningen presenteerde Ellen Mandemaker op uitnodiging van het museum de expositie De Aardappel.
tentoonstellingen geopend in 2020
| Other.Worldly | 15 februari 2020 t/m 14 februari 2021 |
| Tenant of Culture: I forgot to tell you I've changed | 15 februari t/m 13 september 2020 |
| Oog in Oog met oorlog | 6 juni t/m 3 januari 2021 |
| Constant Dullaart: this unjust mirror | 10 oktober 2020 t/m 14 februari 2021 |
| Abe Bonnemaprijs 2020 | 15 december 2020 t/m 10 januari 2021 |
| Presentatie Wij Vikingen in het Medisch Centrum Leeuwarden | het hele jaar |
| De Aardappel in het Universitair Medisch Centrum Groningen | 11 juni 2020 t/m 8 oktober 2020 |
Op de derde verdieping van het museum werden bezoekers geïnspireerd door hedendaagse kunst in de tentoonstellingen Other.Worldly, Tenant of Culture en Constant Dullaart. Foto's Ruben van Vliet. Klik om te vergroten.
collectie
Het museum heeft dit jaar de online zichtbaarheid en bruikbaarheid van de collectie verbeterd. Zo is een groot deel van de collectie gedigitaliseerd: 83% van de 220.000 voorwerpen is voorzien van een foto, te zien op de collectiewebsite van het museum. Eind 2020 is gestart met een nieuwe website voor de oorlogsschriften van To Hofstra uit Sneek, zodat deze voor iedereen beschikbaar en doorzoekbaar zijn, in het bijzonder voor het onderwijs. In het museum zelf werden in totaal 1.700 voorwerpen getoond, waarvan 1.200 uit de eigen collectie. Het museum leende bijna 1.800 werken uit waarvan een groot deel aan andere Friese musea. Achter de schermen werd de verhuizing van de depotcollectie naar het Kolleksjesintrum Fryslân afgerond, waarin het museum vanaf 2015 1 miljoen euro eigen inkomsten investeerde, en hielpen vrijwilligers thuis met de digitalisering van het collectiearchief.
Een groot deel van de uitgeleende voorwerpen ging naar collega-instellingen in Fryslân. De toename in collectie komt voornamelijk door het individueel registreren van voorwerpen die eerst als verzameling geregistreerd waren.
aanwinsten
Dankzij verschillende partners kon het museum een aantal bijzondere werken toevoegen aan de collectie, zoals een tekening van Thijs Rinsema (Drachten, 1877). Hij portretteerde zijn nichtje Nelli de Vrieze (1909-1996), een van de eerste vrouwen die in de zomer van 1935 als ‘air hostess’ in dienst kwam van KLM. Het museum verwierf nog een topstuk van Friese bodem: een unieke vergulde Domburgfibula uit de zevende eeuw, versierd in Scandinavische stijl. Detectorzoeker Robbert Velt vond de mantelspeld in de omgeving van het Friese Swichum. Met de aankoop van het werk Osedax (2010) van Edgar Cleijne (1963, Eindhoven) en Ellen Gallagher (1965, Providence, Verenigde Staten) is een indrukwekkende installatie toegevoegd aan de Collectie Nederland. Het Fries Museum is het eerste museum in Nederland met werk van de internationaal gevierde Gallagher in de collectie.
De collectie is in 2020 verrijkt met bijzondere werken, zoals Osedax van Edgar Cleijne en Ellen Gallagher (links), een portret van Nelli de Vrieze (midden) en een vergulde dombergfibula (rechts).
onderwijs
17.000 kinderen en jongeren bezochten dit jaar het museum, waarvan 7.600 in schoolverband. Door nauw samen te werken met scholen, cultuurcoaches en museumdocenten konden de onderwijsprogramma’s veelal gewoon doorgaan. Scholen uit dorpen waar Vikingschatten gevonden zijn kregen een VIP-tour door Wij Vikingen. In Other.Worldly lieten studenten van de docentenopleiding theater zich inspireren tot theatrale videoproducties. Dit materiaal werd vervolgens weer gebruikt in de lessen voor het voortgezet onderwijs. In het Fries Verzetsmuseum ontdekten ruim 600 studenten van het Friesland College wat vrijheid voor hen betekende. Zij legden dit in een workshop vast op hun eigen tegeltje. Alle tegels samen vormen na de winter een kunstwerk op de campus van het Friesland College in Leeuwarden.
activiteiten
Het museum organiseerde zo'n 80 innovatieve activiteiten voor uiteenlopende groepen volwassenen. Tijdens Hollandse Meesters on Tour gingen drie films van de succesvolle serie Hollandse Meesters van de 21ste eeuw in première. Het festival ontving lovende reacties uit de Nederlandse kunstscene. In de landelijke muziekcompetitie Art Rocks lieten muzikanten zich inspireren door een kunstwerk uit de collectie van topmusea. Het Fries Museum ontving maar liefst 32 inzendingen. Rapper en zangeres S10 gaf een uitverkochte masterclass. Kunstenaars Machiel Braaksma, Jamila Faber, Ellen Mandemaker en B.C. Epker maakten kunstwerken van ingeleverde kapotte spullen in de Artistieke Repair Shop, een initiatief van Warming Up en het Fries Museum. In het Fries Verzetsmuseum waren deelnemers soms tot tranen geroerd terwijl ze hun verhaal over oorlog of vrijheid vertelden aan Liefdesbodes Anne Brouwer en Lieke van den Krommenacker, die het ter plekke optekenden. Het project was onderdeel van het programma Over de drempel van de gemeente Leeuwarden, waarbij cultuurmakers zich inzetten om eenzaamheid te verminderen en ontmoetingen te stimuleren. Samen met Kwadrantgroep organiseerde het museum rondleidingen en workshops voor mensen met dementie. Deze samenwerking is met een jaar verlengd én uitgebreid. Bewoners en cliënten met dementie kunnen nu ook met hun partner of mantelzorger deelnemen aan een reguliere rondleiding, en er komen rondleidingen met een doventolk. Een replica van Amo Me, Amo Te van Alma-Tadema is door het museum toegevoegd aan de rijdende expositie Topstukken on Tour van de Museum Plus Bus. De bus rijdt langs woonvoorzieningen voor ouderen. Het museum is daarnaast een samenwerking aangegaan met Musea bekennen kleur. In dit samenwerkingsverband zetten musea zich in om diversiteit en inclusie te verankeren in hun DNA.
.jpg?width=400&height=400&mode=crop&converttowebp=1 "Artistieke Repair Shop - Foto Ruben van Vliet")
Kapotte spullen werden kunstwerken in De Artistieke Repair Shop (links), muzikanten lieten zich inspireren door kunst bij Art Rocks en in de Liefdesbodes tekenden verhalen over oorlog of vrijheid op (rechts).
In een jaar waarin op evenementgebied weinig mogelijk was, heeft het museum zijn gebouw opengesteld voor uiteenlopende initiatieven. Zo kon Claudy Jongstra tijdens de sluiting in het voorjaar in de hal werken aan haar monumentale installatie NINE voor Museum De Lakenhal in Leiden. Ook kunstbende, Explore the North, de Vredeman de Vries prijs voor architectuur en het miniatuurhuis van Stoereloer maakten dit jaar gebruik van de ruimte. De museumwinkel werd uitgebreid met een webshop, te bezoeken via friesmuseum.nl/webshop.
Claudy Jongstra werkte in een gesloten museum aan een enorm kunstwerk (links), en replica van Amo Me, Amo Te van Alma-Tadema werd toegevoegd aan de rijdende expositie Topstukken on Tour van de Museum Plus Bus (midden) en we organiseerden een festival rond de premiére van drie films van Hollandse Meesters van de 21ste eeuw (rechts).
over de bezoeker
Het effect van de de Coronamaatregelen was duidelijk terug te zien in het bezoekersprofiel. Bezoekers kwamen vaker uit de buurt en waren gemiddeld iets jonger dan voorheen. Er kwamen in 2020 zo'n 5.000 bezoekers uit het buitenland en 22.000 Friezen.
Het aandeel museumkaarthouders is afgenomen ten opzichte van 2019, terwijl het aandeel losse verkoop steeg. Dit komt doordat het museum in de zomer relatief veel toeristen heeft ontvangen.
economische impact
Ondanks de vele beperkingen kwamen er 74.000 bezoekers naar het Fries Museum, waarvan toch nog 52.000 van buiten de provincie. Hiervan kwamen 36.000 speciaal voor het museum naar Friesland. Dit was met name te danken aan Wij Vikingen. Gezamenlijk gaven de bezoekers meer dan 3 miljoen euro uit aan eten en drinken, overnachten, winkelen en andere activiteiten. 6.700 mensen bleven bovendien een of meerdere nachten slapen. Het museum zorgde zo voor meer dan 10.000 overnachtingen in de regio.
online
Ook tijdens de sluitingen bleef het museum het Ferhaal fan Fryslân online vertellen, met live rondleidingen en lezingen door conservatoren vanuit hun woonkamer. Sinds 4 mei is de tentoonstelling Oog in Oog met Oorlog samen met de vaste presentatie van het Fries Verzetsmuseum online te bekijken via virtueletour.friesverzetsmuseum.nl. Ook de webpagina Thuis doen, met collectieverhalen, blogs, podcasts en spelletjes was populair. In totaal werden deze digitale tentoonstellingen en activiteiten 30.000 keer bezocht.
Conservator Diana Spiekhout gaf een lezing vanuit haar woonkamer en directeur tentoonstellingen Femke Haijtema gaf een rondleding door Oog in Oog met Oorlog. Samen met LF2028 organiseerden we een reeks live rondleidingen via Facebook.
Museum op school, waarbij museumdocenten een museumles over Other.Worldly in de klas gaven, loste voor scholen het vraagstuk van vervoer in coronatijd op. In Fotomysteries riep het museum de hulp in van de Friese mienskip bij het onderzoeken van de fotocollectie. Van ruim de helft van de foto’s werd ontdekt wie erop stonden en wat het verhaal erachter was. Het museum lanceerde vanuit Bries, een samenwerking met kunstinitiatief VHDG, een ‘open call’ om de Friese kunstenaars een hart onder de riem te steken. Tot slot kon iedereen in de donkere decemberdagen een gratis kaartje versturen naar pake en beppe via friesmuseum.omapost.nl. Er werden 2.100 artikelen over het museum gepubliceerd met een gezamenlijke mediawaarde van 3,3 miljoen euro.
financiën
We sluiten het boekjaar 2020 positief af, dankzij overheidssteun, een meevaller met het zomertoerisme en doordat we zuinig zijn geweest. We zijn blij dat we hierdoor niemand hoeven te ontslaan en met lokale activiteiten zzp’ers aan het slag kunnen houden. Daarnaast willen we met dit geld bijdragen aan het herstel van de gastvrijheidseconomie in Fryslân. Een deel is bestemd voor een grote tentoonstelling in het najaar van 2021, Icons, waarvoor mensen uit heel Nederland naar Fryslân komen om te eten, drinken, slapen en shoppen.
baten
| 2019 | 2020 | |
| directe opbrengsten | 1.604 | 755 |
| indirecte opbrengsten | 30 | 30 |
| subsidies | 2.935 | 2.999 |
| overige bijdragen | 1.183 | 3.041 |
| rentebaten | 62 | 57 |
| totaal | 5.814 | 6.882 |
lasten
| 2019 | 2020 | |
| salarissen, sociale lasten | 2.692 | 2.419 |
| afschrijvingen op vaste activa | 137 | 139 |
| aankopen | 177 | 232 |
| collectiefunctie | 252 | 107 |
| publieksfunctie | 1.970 | 732 |
| huisvestingskosten | 1.113 | 1.009 |
| overige kosten | 648 | 473 |
| inkopen | 214 | 95 |
| rentelasten | 93 | 80 |
| totaal | 7.296 | 5.286 |
| resultaat | -1.482 | 1.596 |
organisatie
Het Fries Museum vormt samen met Keramiekmuseum Princessehof een gezamenlijke organisatie. In 2020 werkten 68 personen bij de organisatie. Zij werkten 41,15 fte voor het Fries Museum. Daarnaast waren er 33 stagiars, 32 uitzendkrachten en zzp'ers en maar liefst 177 vrijwilligers. Informatie over de medewerkers en raad van toezicht vind je hier.
partners, vrienden en sponsors
Verder heeft het Fries Museum een zakelijke vriendenclub van 50 leden en nog eens 600 particuliere vrienden die het museum financieel en moreel steunen. Gezamenlijk dragen zij jaarlijks circa 100.000 euro bij aan bijzondere projecten binnen het museum. Het museum startte ook een nieuwe exclusieve vriendengroep: de Alma-Tademakring. BankGiro Loterij VIPkaarthouders mochten dit jaar meermaals introducés meenemen. Het museum verwelkomde dankzij de actie 2.500 extra bezoekers. Ook de actie met Arriva is verlengd, waarbij bezoekers een een goedkoop trein- en buskaartje kunnen kopen bij hun museumticket. De museumwinkel is sinds 2020 ook online te bezoeken via friesmuseum.nl/webshop.
partners
| Provincie Fryslân |
| Gemeente Leeuwarden |
| de BankGiro Loterij |
| de Ir. Abe Bonnema Stichting |
fondsen
| Barbas-van der Klaauw Fonds |
| Boelstra-Olivier Stichting |
| De Gijselaar-Hintzenfonds |
| EZ/Kompas |
| Fonds 21 |
| Herbert Duintjer Fonds |
| Het Nieuwe Stads Weeshuis |
| het Samenwerkingsverband Noord-Nederland |
| J.E. Jurriaanse Stichting |
| Joes Lemmers Fonds |
| Koninklijk Fries Genootschap |
| Leeuwarden-Fryslân 2028 |
| Leeuwarder Ondernemers Fonds |
| M.A.O.C. Gravin van Bijlandt Stichting |
| Margarethe Petronella Fonds |
| Meindersma-Sybenga Stichting |
| Mondriaan Fonds |
| Ottema-Kingma Stichting |
| Prins Bernhard Cultuurfonds: Ginkgo Fonds |
| St. Anthony Gasthuis |
| Stichting Fonds Oostersche Handel en Reederijen |
| Stichting Friesland 1940-1945 |
| Stichting Siebolt Foundation |
| Vaderlandsch Fonds |
| van Heloma Stichting |
| Vereniging Rembrandt en haar Saskia Cirkel |
| vfonds |
| Vrienden van het Fries Museum |
| VSBfonds |
| Wassenbergh-Clarijs-Fontein Stichting |
zakelijke vrienden
| ABN AMRO MeesPierson |
| Accent Automisering |
| Arriva Personenvervoer Nederland BV |
| Ayold B.V. |
| Bètha architecten |
| Botma Business Consultancy |
| Bourguignon Lease |
| Bouwgroep Dijkstra Draisma |
| Buro Mpower |
| De Friesland |
| De Haan Advocaten & Notarissen |
| De Noordhoek Schilderwerken |
| Gerben Reitsma Bloemist |
| Koninklijk De Vries Verpakkingen |
| FMXXL |
| FrieslandCampina |
| GIMD |
| Grafische groep van der Eems |
| Haan Reklamewerk |
| Het Broodhuys |
| IJssalon La Venezia Leeuwarden |
| Kijlstra Ambulancezorg en Personenvervoer |
| Klus2Fix |
| Kuijpers Service B.V. |
| NDC Mediagroep |
| Omrin |
| Oving |
| PTH Groep |
| Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland |
| Schoonmaakbedrijf Tiemersma |
| Royal Steensma |
| Senior Staffing |
| Smart Group Holding BV |
| Snakeware |
| Stenden Hogeschool |
| Stichting 't Rijke Leven |
| Stichting KwadrantGroep |
| Taxquis Fiscalisten |
| Tuinen met Gevoel |
| Van der Let & Partners Identity |
| Veenman B.V. |
| Vision Direct |
| Vliegbasis Leeuwarden |
| VNO-NCW MKB Noord |
| Watjeziet |
| WEDA BigID |
| Weitenberg Assurantiën |
| WestCord Hotels |
| Wetsus |
| World Trade Center Leeuwarden |