jaarverslag 2021

dankbaar voor coronasteun

Het Fries Museum en het Fries Verzetsmuseum konden dankzij coronasteun van de gemeente Leeuwarden, het Kickstart Cultuurfonds, het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, het vfonds, en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport toch nog veel mensen een waardevolle ervaring bieden. 2021 begon het museum gesloten t/m 4 juni. Tijdens de lockdown konden enkele bezoekers toegang worden geboden, door de sneltestpilots op 19, 20 en 21 april. Na 18 december moest het museum opnieuw haar deuren sluiten, tot het einde van het jaar.

tentoonstellingen 

Haute Bordure was na heropening op veel dagen uitverkocht en werd door het publiek hoog beoordeeld met een 8,4. De Volkskrant wijdde een groot artikel aan de tentoonstelling en sprak van een ‘steekhoudend verhaal’ en ‘ware meesterstukken’. Van de bijbehorende catalogus verscheen een tweede druk, die eveneens uitverkocht raakte. Verder waren de borduurinstructies om patronen uit de tentoonstelling na te maken en de interactieve borduurinstallatie van Floor Nijdeken erg in trek. Publiekslieveling Icons: topstukken uit de National Portrait Gallery opende 11 september. De Volkskrant gaf vier sterren aan de ‘bijzonder mooi ingerichte presentatie’ en stelde dat ‘zeker twee dozijn werken uit de National Portrait Gallery in Londen elk op zich de reis naar Leeuwarden al waard zijn’. Het gratis schetsboekje dat in de tentoonstelling werd aangeboden was zeer populair. Bezoekers ontvingen na hun bezoek een link naar de online versie van de tentoonstelling.

Er was ook volop aandacht voor hedendaagse kunst, met een grote tentoonstelling van de Russische kunstenaar Taus Makhacheva (Moskou, 1983). In It’s possible to raise the ceiling a bit* reflecteert Makhacheva in objecten, films en installaties op rituelen, vieringen en het ongewone in het alledaagse, met speelse en humoristische ondertonen. Een bezoeker schreef in de enquête: ‘Zeer bijzonder. Door de goede uitleg begrijp je de intenties van de kunstenaar. Het zet je op een heel ander been. Levert gespreksstof op. Precies waar kunst voor bedoeld is.’ Afra Eisma (1993) presenteerde in het Fries Museum haar eerste museale solotentoonstelling. Eisma kreeg veel persaandacht, waaronder in de podcast Kunst is Lang van Luuk Heezen en Mister Motley. O.C. Hooymeijer won dit keer de tweejaarlijkse provinciale GERRIT BENNERprijs en daarmee een presentatie in het museum. Ter ere van de 100ste verjaardag van kunstenaar Jentsje Popma (Zwolle, 1921) was zijn bijzondere werk te zien in een intieme presentatie.

tentoonstellingen geopend in 2021

collectie

Het museum leende 1.800 voorwerpen uit, waarvan een groot deel aan andere Friese musea. Een groot deel van de uitgeleende voorwerpen ging naar collega-instellingen in Fryslân.

aanwinsten

Dankzij verschillende partners kon het museum een aantal bijzondere werken toevoegen aan de Friese collectie, zoals een foto van de tweejarige Margaretha Zelle. Daarmee is het de oudste foto uit de collectie van het museum van de vrouw die later door het leven zou gaan als Mata Hari. Ook heeft het museum in 2021 een eerste echte Rembrandt in de collectie opgenomen. Het gaat om een postuum portret van dominee Jan Cornelis Sylvius uit 1646. Het portret, dat werd aangekocht met steun van de Vrienden van het Fries Museum, was te zien in de tentoonstelling Icons. Het museum kocht ook een jurk aan van modeontwerper Claes Iversen (Århus, Denemarken, 1977). Het gaat om een ontwerp uit de 8 pieces collectie uit 2014. De grijze avondjurk is bezaaid met gereedschapsonderdelen, een verwijzing naar constructie en vakmanschap. Daarmee is de jurk een goede aanvulling op de textielcollectie, waarin ambacht een belangrijke rol speelt. Kunstenaar Natasja Kensmil (Amsterdam, 1973) maakte in opdracht van het Fries Museum een nieuw werk voor de tentoonstelling Icons, naar aanleiding van een groepsportret van Friese stadhouders en hun bedienden uit de collectie van het Fries Museum. Ook Taus Makhacheva maakt werk speciaal voor het Fries Museum. Deze zomer bezocht de Russische kunstenaar Friesland om inspiratie op te doen. Judith Spijksma trad dit jaar aan als nieuwe conservator moderne en hedendaagse kunst. Met deze jonge, ervaren conservator kan het Fries Museum zijn herkenbare, spraakmakende positie in de hedendaagse kunst uitstekend versterken.

onderwijs

Zo’n 6.500 leerlingen brachten een fysiek bezoek aan het museum of volgden een gastles op school. Sinds september krijgen alle leerlingen een terugkomkaartje, waarmee ze bij terugkomst kosteloos twee volwassenen mogen meenemen. Studenten Creatief Vakman van ROC Friesland College, die met Floor Nijdeken borduurtafels maakten, ontvingen tijdens de lockdown demissionair onderwijsminister Van Engelshoven in het museum. Modestudenten lieten haar vervolgens hun door Haute Bordure geïnspireerde geüpcyclede kledingstukken zien. In samenwerking met Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland organiseerde het museum bovendien een AmbachtenLab Borduren, waar gerenommeerde ontwerpers als Theodorus Johannes Adriaans en Zyanya Keizer, borduurexperts en mbo-studenten tien dagen samen optrokken om het ambacht borduren te onderzoeken. In de expositie van kunstenaar Taus Makhacheva lieten studenten van de docentenopleiding theater zich inspireren tot een voorstelling. Taus bezocht een uitvoering hiervan en sprak haar bewondering uit voor de extra betekenislaag die haar werk hiermee kreeg.

activiteiten

Het museum organiseerde innovatieve activiteiten voor uiteenlopende groepen volwassenen. In de landelijke muziekcompetitie Art Rocks lieten muzikanten zich inspireren door een kunstwerk uit de collectie van topmusea. Felix ter Avest was een van de acht finalisten met zijn nummer bij Dag en Nacht van M.C. Escher. In de Week van de Eenzaamheid organiseerde het museum Museummetgezel. Een bezoeker schreef na afloop: ‘Ik wilde graag Icons zien en wat leuk om dat op deze manier te doen. Verrassende nieuwe ontmoetingen, leerzaam en gezellig. En prima verzorgd trouwens. Ik voelde me zeer welkom.’ Het museum organiseerde ook rondleidingen speciaal mensen met een visuele beperking. Een bezoeker gaf aan dat ze nog nooit in het museum was geweest, maar na deze rondleiding regelmatig terugkomt en zich wil inzetten als ambassadeur. In dit kader is ook de samenwerking met Toegankelijk Leeuwarden bestendigd. Op Roze Zaterdag vond tweemaal een uitverkochte LHBTIQ+ rondleiding plaats. Een bezoeker schreef: ‘De rondleider haalde me uit mijn comfortzone. Verfrissend!’. In samenwerking met Vluchtelingenwerk organiseerde het museum bovendien meerdere rondleidingen voor Nieuwe Friezen. Aansluitend bij de tentoonstelling Haute Bordure bestelden gezinnen borduurpaketten om thuis aan de slag te gaan. De hal van het museum is tot slot regelmatig podium voor projecten uit de regio. Zo waren er vier werken te zien van de vijftienjarige Esmee de Boer, die de Kunstbendewedstrijd won. Ook de genomineerde inzendingen van de Abe Bonnema Architectuurprijs werden tentoongesteld.

economische impact

Met name de tentoonstelling Icons trok veel mensen naar de regio, ondanks de beperkende maatregelen. Van de in totaal iets meer dan 67.000 bezoekers, kwamen 49.000 van buiten de provincie. Hiervan kwamen 41.000 speciaal voor het museum naar Friesland. Gezamenlijk gaven de bezoekers zo’n 5 miljoen euro uit aan eten en drinken, overnachten, winkelen en andere activiteiten. 7.500 mensen bleven bovendien een of meerdere nachten slapen. Het museum zorgde zo voor meer dan 11.000 overnachtingen in de regio. Er kwamen dit jaar 2.000 bezoekers uit het buitenland en 18.000 Friezen. Er werden 1.500 artikelen over het museum gepubliceerd met een gezamenlijke mediawaarde van 4 miljoen euro. Hiermee kreeg ook Leeuwarden dit jaar weer veel nationale aandacht.

online

Het museum heeft ook dit jaar de online zichtbaarheid en bruikbaarheid van de collectie verbeterd, niet alleen met de reguliere digitalisering via de collectiewebsite van het museum, maar ook met een nieuwe website voor de oorlogsschriften van To Hofstra. De unieke documenten van de tiener uit Sneek zijn nu voor iedereen beschikbaar en doorzoekbaar, wat ook voor onderwijsgroepen van toegevoegde waarde is. Drie tentoonstellingen waren vanaf 2021 online te bezoeken: Haute Bordure, Icons en Ferhaal fan Fryslan. Ook gingen bezoekers enthousiast vanuit huis aan de slag met instructies die ontwikkeld waren voor in de tentoonstelling Haute Bordure. Bij de ontwikkelde online tentoonstelling van Icons werden ook twee videoseries gemaakt. Met mijn ICON vertelden verschillende mensen over hun Icon in de tentoonstelling, waar conservatoren Marlies Stoter en Anne-Marie Segeren met Modeflitsen de diepte ingingen over de kleding die geportretteerden droegen.